Kripto dünyasında sıklıkla karşımıza çıkan vesting ne demek? Vesting, genellikle token satışları, ICO’lar ve diğer kripto ile ilgili fon toplama faaliyetlerinde erken katılımcıların tokenleri erken transfer etmelerini engellemek ve uzun vadeli bağlılığı teşvik etmek için kullanılan bir sistemdir.
Business 2 Community olarak hazırladığımız bu makalede, sektörde sıkça kullanılan bu kavramın tanımını, kullanım amaçlarını, özelliklerini, türlerini ve bu kavrama dair merak edilen diğer tüm detayları bulabilirsiniz. Hazırsanız gelin başlayalım…
Vesting Ne Demek?
Kripto para sektörüne yeni adım atanlardansanız veya yeni bir kripto para projesinin tokenomisini inceliyorsanız, bu kavrama muhakkak denk gelmişsinizdir. Peki vesting ne demek? Kripto’da vesting, ekip üyeleri, proje ortakları, danışmanlar ve projeye katkıda bulunan diğer kişiler için belirli bir süre boyunca ayrılan bir miktar tokeni ifade eder.
Blokzincir projeleri, tokenlerini halka arz etmek için bir kitle satış etkinliği düzenler. Bu etkinlikte, projeyi desteklemek isteyen yatırımcılar, token satın alarak kitle satışına katılırlar. Kitle satışı sona erdiğinde, her katılımcı yaptığı yatırım miktarına karşılık gelen tokenleri alır.
Akıllı sözleşmeler, sözleşme koşulları yerine getirilene kadar genellikle belirli bir miktarda fonu kilitler. Proje ekibi, finansal amaçlarla tokenlerin belirli bir yüzdesini ayda, çeyrek yılda veya tam yılda kademeli olarak piyasaya sürmek üzere rezerve edebilir. Bu tokenlerin serbest bırakılması süreci, genel olarak vesting olarak adlandırılır. Ekibin projeye bağlılığını ve geliştirme çalışmalarına devam ettiğini göstermenin yanı sıra, piyasa fiyatı manipülasyonlarını azaltmak amacıyla kullanılır.
Vesting’in Amacı Nedir?
Kripto vesting’in ana amacı, uzun vadeli bağlılık oluşturarak katılan ekiplerin ve danışmanların projeye uzun vadede bağlı kalmasını sağlamaktır. Ani fiyat düşüşlerini önleyerek yatırımcıları uzun vadeli yatırımlar yapmaya teşvik eder.
Aynı zamanda, projeye katkıda bulunan herkesi ödüllendirmeyi ve kripto tokenlerin adil bir şekilde paylaşılmasını sağlamayı hedefler.
Vesting’in bir diğer amacı ise risk azaltmaktır; kötü niyetli kişilerin pump-and-dump (yapay fiyat artışı ve ani satış) dolandırıcılığı yapma olasılıklarını düşürür. Güvenliği sağlamak için iki ana yöntem kullanılır:
Vesting Nasıl Çalışır?
Vesting, geleneksel finans kökenlidir ve tokenlerin belirli bir süre boyunca işlem kontrolünün sağlanması anlamına gelir. Tokenlerin geçici olarak kilitlenmesini içerir ve genellikle birkaç yıl süren bir zaman diliminde, belirli aralıklarla serbest bırakılmasını sağlar.
Bu mekanizma bazı koşullara bağlıdır. Örneğin, bir projede çalışan bir kişi için belirli bir süre içinde token miktarının belli bir yüzdesi serbest bırakılabilir. Ayrıca, token serbest bırakımı, bir projede belirli bir süre boyunca kalma ya da belirli performans hedeflerine ulaşma durumunda sağlanabilir.
Açık ve otomatik olarak uygulanan kuralların sağlanması için vesting genellikle blokzincir üzerindeki akıllı sözleşmeler aracılığıyla yapılır.
Vesting ilerlemesini takip etmek isteyenler için bir kripto vesting takipçisi kullanmak, gerçek zamanlı güncellemeler sağlar ve token dağıtımlarını etkili bir şekilde yönetmeye yardımcı olur.
Vesting Dönemi Ne Zamandır?
Kriptodaki vesting dönemi, diğer adıyla “vesting takvimi,” tokenlerin kilitli olduğu ve zamanla serbest bırakılmaya başladığı süreçtir. Tokenlerin serbest bırakılmadığı başlangıç zamanı “cliff” olarak adlandırılır. Bu sürenin uzunluğu projeye göre değişiklik gösterir. Takvim genellikle projenin yasal anlaşmalarında veya teknik dokümanında (whitepaper) belirtilir.
Tipik bir token vesting takvimi, varlıkların kullanıma sunulmadığı bir yıllık bir cliff dönemi içerir. Ardından her ay belirli miktarlarda tokenler serbest bırakılmaya başlar. Bu yöntem, danışmanları, ekip üyelerini, kurucuları ve katılımcıları projeye uzun vadede bağlı tutmayı amaçlar. Bazı takvimlerde, örneğin bir şirketin satışı gibi belirli koşullara bağlı olarak “hızlandırılmış” vesting de yer alabilir.
Vesting Türleri Nelerdir?
Kriptoda dört adet vesting türü vardır:
Hedefe Dayalı Vesting (Milestone Based)
Böyle bir token vesting platformu, belirli hedefler gerçekleştiğinde varlıkları tahsis eder. Bazı blokzincir projeleri, ekip üyeleri ve ortaklarını belirli hedeflere odaklı ve motive tutmak için bu yöntemi kullanır.
Örneğin, belirli sayıda yatırımcıya ulaşıldığında, belirli bir özelliğin başarıyla uygulanması veya diğer hedeflere ulaşılması durumunda tokenin bir kısmı dağıtılabilir.
Zamana Dayalı Vesting (Time Based)
Bu tür, belirli bir süre sonunda tokenlerin kademeli olarak dağıtılmasını sağlar. Örneğin, Ethereum’un ilk yatırımcıları için uyguladığı zamana dayalı vesting sistemi buna bir örnektir. Halka açık birçok akıllı sözleşme, ERC-20 tokenlerinin bu şekilde vest edilmesine olanak tanır; bu, en iyi kripto kitlesel satışlarında kuruculara dağıtılan tokenleri içerir.
Ancak, “ham” ETH için bu tür bir vesting yöntemi mevcut değildir; ham ETH, ‘değiştirilmemiş token’ anlamına gelir. Diğer blokzincirlerdeki Ethereum temsilleri, örneğin diğer ağlardaki ERC-20 tokenleri veya Ethereum ağındaki sarılmış Ether gibi, ham Ether’den farklıdır.
Ham Ethereum, tokenler için tasarlanmış bazı akıllı sözleşmelerle uyumlu değildir. Vesting için özel mekanizmalara ihtiyaç duyar. Bu mekanizmalar, tokenize varlıklar kadar kolay erişilebilir değildir.
Karma Vesting (Hybrid)
Bu model, önceki iki modeli birleştirilerek oluşturulur. Blokzincir projeleri sıklıkla bu modeli kullanır; bazı varlıklar belirli bir takvime göre kademeli olarak serbest bırakılırken, diğer varlıklar belirli bir hedefe ulaşıldığında serbest bırakılır. Bu sistem, katılımcıları proje hedeflerine ulaşmaları ve uzun vadeli bağlılıkları için ödüllendirir.
En iyi token ekonomisine sahip olarak tanınan projeler, genellikle bu gelişmiş vesting modellerini uygular. Amacı dengeli token arzını korumayı ve sürdürülebilir bir büyümeyi teşvik etmektir.
Tersine Vesting (Reverse)
Bu modelde, belirli gereksinimler karşılanmadığında tokenler ihraç eden taraf tarafından geri alınabilir. Filecoin, SAFT kullanıcıları için bu modeli kullanmıştır. Uzun vadeli ağ uyumunu teşvik eden bir takvim, madencilik ödüllerinin nasıl tahsis edileceğini belirler: Blok ödüllerinin %75’i 180 gün boyunca kademeli olarak serbest bırakılırken, %25’i hemen kripto para madencilerinin nakit akışını artırmak için serbest bırakılır.
SAFT yatırımcıları, FIL tokenlerini üç yıl içinde alırken, Filecoin Vakfı ve Protocol Labs ekipleri altı yıl boyunca ek tokenler kazanırlar.
Neden Önemlidir?
Yeni kripto projesi, başlangıçta büyük bir miktarda token sattığında, CEX’lerde ve DEX‘lerde listelendiğinde büyük bir satış baskısıyla karşılaşabilir. Bunun nedeni, büyük bir miktarın piyasaya sürülmesi durumunda fiyatın sert bir şekilde düşmesidir.
Bu nedenle, token vesting projeye zaman tanır ve değerini zamanla artırmasını sağlar. Bu yöntem, küçük bir erken yatırımcı grubunun listeleme sonrası arz üzerinde fazla kontrol sahibi olmasını engeller. Aksi takdirde, bu grup fiyatı manipüle edebilir ve projenin ekosistemine zarar verebilir.
Sonuç
Vesting terimi, tokenlerin belirli bir süre boyunca tutulması anlamına gelir. Genellikle fon toplama etkinlikleri ve ICO’lar sırasında uygulanır. Temel amacı, uzun vadeli bağlılığı teşvik etmek, katılan ekiplerin ve danışmanların projeye uzun vadeli bağlı kalmalarını sağlamaktır.
Vesting genellikle blokzincir üzerinde akıllı sözleşmeler kullanarak açık ve otomatik olarak uygulanan düzenlemeleri sağlar. Tipik bir vesting takvimi, bir yıl süren bir uçurum (cliff) içerir; bu süre zarfında hiçbir varlık kullanılabilir hale gelmez, ancak ardından belirli miktarlarda aylık olarak serbest bırakılmaya başlanır.
Kripto vesting’in dört türü vardır: hedeflere dayalı, zamana dayalı, karma ve tersine şeklindedir. Kripto vesting, projeye zaman tanıyarak olgunlaşmasını ve değerini zamanla artırmasını sağlar.