Türkiye’deki Sosyal Medya Yasası Nedir? Maddeleri Nelerdir?

Türkiye’deki Sosyal Medya Yasası, 2020 yılından beri gündemi meşgul eden düzenlemelerden biridir. Sosyal Medya Yasası’nın hükümleri kamuoyunun ilgi odağı olmaya devam etmektedir. “Dezenformasyon Yasası” olarak da adlandırılan basın kanunu, Ekim 2022’de Türkiye Büyük Millet Meclisi’nin onayını alarak yasalaştı. Öncelikle bu yasa başlı başına oluşturulmuş bir yasa değildir. Basın Kanunu ve bazı kanunlarda değişiklik yapan bir yasa teklifidir ve TBMM’den geçerek yasalaşmıştır.

Bu yasa, basın kartından içerik düzenlemesine, reklam ve ilan politikalarına kadar birçok konuyu kapsamaktadır. Söz konusu yasa ile gerçeğe aykırı bilgi yayanlara 1 yıldan 3 yıla kadar hapis cezası verilmektedir. Bu yazımızda Sosyal Medya Yasası ile ilgili tüm merak edilenleri madde madde cevaplandıracağız.

Evet şimdi hazırsanız Sosyal Medya Yasası ile ilgili kapsamlı rehberimize başlayalım.

Sosyal Medya Nedir?

Sosyal medya, kullanıcıların etkileşime girebildiği, içerik oluşturup paylaşabildiği çevrim içi platformlar ve uygulamalar için genel bir ifadedir.

Bireyler, sosyal medya araçlarını aile üyeleri, arkadaşlar ve çeşitli gruplarla bağlantıda kalmak, bilgi alışverişinde bulunmak ve sosyalleşmek için kullanır.İş dünyası için de bu platformlar ürün ve hizmetlerini duyurmak, pazar araştırması yapmak adına önemlidir.  Müşteri geri bildirimleriyle ilgilenmek için etkin bir şekilde kullanmaktadırlar.

DataReportal’ın, 2023 yılı başında Türkiye’deki internet ve sosyal medya kullanımına dair bir rapor yayımladı. İstatistikler ise şu şekilde;

1. Türkiye’de toplamda 71,38 milyon internet kullanıcısı bulunmaktadır ve internet penetrasyon oranı yüzde 83,4’tür. Yani ülkenin nüfusunun yaklaşık yüzde 83,4’ü internete erişim sağlamaktadır.
2. Aynı dönemde, Türkiye’de 62,55 milyon sosyal medya kullanıcısı bulunmaktadır. Bu da toplam nüfusun yüzde 73,1’ini oluşturmaktadır.
3. 2023’ün başı itibarıyla Türkiye’de toplam 81,68 milyon mobil hücresel bağlantı aktif ve bu sayı, toplam nüfusun yüzde 95,4’üne eşdeğerdir.

Bu veriler, Türkiye’nin yüksek bir internet ve mobil bağlantı penetrasyonuna sahip olduğunu, ayrıca sosyal medya kullanımının da oldukça yaygın olduğunu göstermektedir.

Bu kadar yoğun bir kullanıcı kitlesinde herkesin aynı eğitim, kültür ve entelektüel seviyede olması da beklenmemektedir. Bu çeşitlilik, sosyal medya platformlarında farklı düşünce ve yorumların bir araya gelmesini sağlar. Fakat aynı zamanda dezenformasyon, yanıltıcı içerik ve nefret söyleminin de yayılmasına zemin hazırlar. Sosyal Medya Yasası’nda da bunun önüne geçilmek istenmektedir. Ancak bu tür düzenlemeler, aynı zamanda ifade özgürlüğü ve bireysel haklar açısından çeşitli tartışmalara ve eleştirilere de açıktır.

Bu sebeple ifade özgürlüğü ve konuşma özgürlüğü kapsamında tepki çekmiştir. Tepkilere yazımızın ilerleyen bölümlerinde bulabilirsiniz.

Sosyal Medya Yasası Nedir?

Türkiye’de sosyal medya yasası, Türkiye’de günlük erişimi 1 milyondan fazla olan sosyal medya platformları için önemli düzenlemeler getirmektedir. Bilgi Teknolojileri ve İletişim Kurumu (BTK), popüler sosyal medya platformları Twitter, Instagram ve Facebook’u kapsayan yeni düzenlemeler getirmiştir. Bu kapsamlı düzenlemeler, kullanıcı verilerinin Türkiye sınırları içinde saklanması gerektiğini belirtir. Ayrıca gerektiğinde yetkili mercilere teslim edilmesini zorunlu kılmaktadır. Özellikle hukuki bir karar alındığında, platformların internet hızını yüzde 90’a kadar düşürebilecek yaptırımlar uygulanabilecektir. Bu tür kararlar, alındıktan sonra sadece 4 saat içerisinde hayata geçirilecektir.

BTK’nın 2007 tarihli İnternet Yayıncılığı ve Suçlarla Mücadele Kanunu’na dayandırarak yaptığı bu yeni düzenlemeler, sosyal medya platformlarına ciddi yükümlülükler getirmektedir.

Resmi Gazete’de ilan edilerek yürürlüğe giren Sosyal Medya Yasası, Basın Kanunu ve Türk Ceza Kanunu’nda da değişikliklere yol açarak toplumun dikkatini çekmeyi başarmıştır. Bazıları yasayı haklı bulurken bazıları tepki göstermiştir. Kamuoyunda bu yasa “sansür yasası” olarak anılmaktadır. Bu yasa, özellikle sosyal medya platformlarında ve internet tabanlı haber kaynaklarında yanlış ve yanıltıcı bilgilerin yayılmasını engellemeyi amaçlamaktadır. Yasal düzenlemeler çerçevesinde, halkı aldatıcı bilgi paylaşımları yeni eklenen Türk Ceza Kanunu maddesiyle suç olarak tanımlanıyor. Yasayı ihlal edenler, 1 ila 3 yıl arasında hapis cezasıyla karşı karşıya kalabilmektedirler.

Sosyal Medya Yasasında Temsilcilik Zorunluluğu

Kanunun maddesine göre Facebook, Twitter ve Instagram gibi büyük platformların Türkiye’de en az bir temsilci ataması zorunlu. Eğer temsilci bir gerçek kişi ise, Türk vatandaşı olması gerekiyor.

Eğer bir sosyal medya platformu Türkiye’den günlük 10 milyon veya daha fazla kullanıcıya sahipse, bu platformun Türkiye’de bir temsilcisi olması gerekiyor. Bu temsilci, bir şube olarak kurulmuş bir sermaye şirketi olmak zorunda. Temsilci, sosyal medya şirketinin tüm sorumlulukları yanında, teknik, idari, hukuki ve mali konularda da tam yetkili ve sorumlu olacak.

Bu yükümlülüğü yerine getirmeyen platformlara, ilk olarak 10 milyon Türk lirası para cezası kesiliyor. Eğer 30 gün içinde yükümlülük yerine getirilmezse, ceza 30 milyon Türk lirasına çıkıyor. Cezalar ödenmezse veya temsilci atanmazsa, Türkiye’de vergi mükellefi olan şirketlerin ve kişilerin platforma reklam vermesi yasaklanıyor. Son aşamada, platformun internet trafiği bant genişliği daraltılıyor. Bu maddeler aşağıdaki alt başlıklarda daha kapsamlı bir şekilde ele alınmaktadır:

Yanıt Verme Yükümlülüğü

Büyük sosyal medya platformları, kullanıcıların şikayetlerine en geç 48 saat içinde cevap vermek zorunda. Eğer şirket Türkiye dışında ise, Türkiye’deki temsilcilerine başvurulabilir. Eğer 48 saat içinde bir yanıt alınmazsa, şirkete 5 milyon TL ceza kesilecektir.

İçerik Kaldırma Sorumluluğu

Eğer bir mahkeme, bir içeriğin hukuka aykırı olduğuna karar verirse, sosyal medya platformu 24 saat içinde bu içeriği kaldırmak zorunda. Eğer kaldırmazsa, zararın tazmini için platform sorumlu olmaktadır.

Türkiye’de Veri Saklama

Sosyal medya yasası kapsamında, eğer platformun günlük Türkiye’den erişimi bir milyonun üzerindeyse, platform Türk kullanıcıların verilerini Türkiye’de saklamak zorunda.

Raporlama Yükümlülüğü

Bu tür sosyal medya platformları, içerik kaldırma ve erişim engelleme konusunda yaptıklarını 6 aylık periyotlarla bir devlet kurumuna bildirmek zorunda. Eğer bunu yapmazlarsa, 10 milyon TL ceza kesilmektedir.

Erişim Engelleme ve İçerik Kaldırma

Sosyal medya şirketleri artık sadece erişimi engellemek yerine, içeriği de tamamen kaldırabilirler. Bu kararlar en geç 4 saat içinde uygulanmalı. Eğer yurt dışı kaynaklı büyük bir platform, Türkiye’de bir içeriği kaldırmazsa veya erişimi engellemezse, elli bin gün adli para cezası verilir.

İdari ve Adli Cezalar

Eğer içeriğin kaldırılması veya erişimin engellenmesi gerekiyorsa ve bu yapılmazsa, idari olarak 1 milyon TL ceza uygulanır. 24 saat içinde bu ceza yerine getirilmezse, şirketin Türkiye’de faaliyet izni iptal edilebilir.

Sosyal Medya Yasası Maddelerinde Öne Çıkanlar Nelerdir?

Sosyal medya, iletişim araçlarının modern yüzüdür ve yasal düzenlemelerle birlikte gelişmeye devam etmektedir. Bu alanda kişisel veri koruması, yanlış bilgiye karşı savaş ve çocuk güvenliği gibi birçok konu mevcut. İşte, bu yasal düzenlemelerle sosyal medya platformlarının göz önünde bulundurması gereken ana noktalar:

Kullanıcı Verilerinin Güvende Olması

Kişisel veri güvenliği, sosyal medya platformları için en önemli hususlardan biridir. Kullanıcı izni olmaksızın veriler paylaşılmamalı ve ticari amaçlar için kullanılmamalıdır.

Gerçeğe Uygun Bilgilendirme

Sosyal medya platformları, yanıltıcı ve hatalı içeriklerin tespiti ve ortadan kaldırılması konusunda aktif bir rol almalıdır. Bu, kullanıcıların gerçek bilgilere ulaşmalarını sağlar.

Nefret Söylemi ve Şiddetin Önüne Geçmek

Her türlü ayrımcılığa, nefret söylemine ve şiddete karşı etkin bir politika benimsemek gereklidir. Bu, sosyal medya ortamlarını daha güvenli hale getirir.

Telif Haklarına Saygı

Sosyal medya platformları, telif hakkı konusunda katı normlar belirlemelidir. Bu, yaratıcıların haklarının korunmasını sağlar.

Sahte Hesap ve Botlarla Savaş

Kullanıcılar arasındaki etkileşimi güvenilir kılmak için sahte hesaplar ve botlarla etkin bir şekilde mücadele edilmelidir.

Reklam ve Pazarlama Etiketi

Reklamlar ve dijital pazarlama taktikleri, kullanıcıları yanıltmamalı ve haksız rekabete yol açmamalıdır.

Çocukların Güvenliği

Çocuklar için zararlı olabilecek içeriklere erişim kısıtlanmalı ve uygun filtreleme yöntemleri uygulanmalıdır.

Şeffaflık ve İş birliği

Sosyal Medya Yasası ile sosyal medya platformları, kullanıcılarına şeffaf bir şekilde işleyişlerini açıklamalı ve yasal yükümlülükleri yerine getirmelidir.

İtiraz Hakkı

Kullanıcıların, platformların aldığı kararlara itiraz etme hakkı olmalı ve bu süreç hızlı ve etkin bir şekilde işlemelidir.

Kamuoyuna Danışma

Yasal düzenlemeler yapılırken toplumun görüşüne başvurulmalı, böylece sosyal medya yönetmelikleri daha adil ve kapsamlı hale getirilebilir.

Bu yasal düzenlemelerin amacı, sosyal medyanın daha güvenli, etik ve kullanıcı dostu bir platform olmasını sağlamaktır. Her biri, kullanıcıların ve toplumun yararına olacak şekilde dikkatlice tasarlanmıştır.

Yeni Sosyal Medya Yasasında Neler Var?

Yeni yasal düzenlemelerle, internet haber siteleri Basın Kanunu’nun gözetimine dahil edilerek yasal bir çerçeve içine alınacaklar. Ayrıca, kamu sektöründe enformasyon görevlisi olarak çalışanlar ve basın kartı almayı talep eden medya çalışanları da bu kanunun kapsamına eklenecek.

Basın Kanunu’nun yeni amaçlarına, basın kartının ne şekilde düzenleneceğini belirleyen yönergeler de eklenmiş olacak. Böylelikle, basın kartı isteyen gazeteciler ve bilgi paylaşımında bulunan kamu görevlileri, artık bu yasal çerçeve dahilinde değerlendirilecekler.

İnternet Haber Sitelerinin Resmi İlan ve Reklam Sorumlulukları

İnternet haber siteleri artık resmi ilan ve reklam yayımlamak için belli kurallara uymak zorundadır. Bu kurallar, Basın İlan Kurumu tarafından 6 ay içinde belirlenecektir. Eğer bir şey satılıyorsa, bu satış ilanları artık internet haber sitelerinde de yayınlanabilecektir.

İcra memurları, gazetede ya da internet sitesinde ilan verilip verilmeyeceğini belirleyeceklerdir.  500 bin lira ve altı için bu karar icra dairesi tarafından verilecektir. Eğer fiyat 500 bin lira ile 2 milyon lira arasında ise, yerel bir gazete ya da internet sitesinde ilan verilecektir. Eğer fiyat 2 milyon lira üzerindeyse, büyük bir gazetede ya da geniş kapsamlı bir internet sitesinde ilan verilecektir.

Eğer bir yerde resmi ilan verilebilecek bir gazete veya internet sitesi yoksa, icra dairesi başka bir yer seçecektir. Tüm ilanlar, Basın İlan Kurumu’nun kendi sitesinde de ücretsiz olarak yayınlanacaktır.

Resmi gazetede ilan edilen maddelerden öne çıkanlar şu şekilde:

• Basın Kanunu’nun ilk maddesi, basın özgürlüğü ve basın kartına ilişkin kuralları belirlemek amacıyla değiştirilmiştir. Ayrıca, internet haber siteleri bu kanunun kapsamına dahil edilmiştir. Basın kartı talep eden medya mensupları ve enformasyon görevlileri de bu kanunun kapsamındadır.
• Öte yandan, internet haber siteleri kapsama dahil edilmiştir. “Görsel veya işitsel içerikleri kaydeden veya düzenleyen” kişileri tanımlayan bir ibare eklenmiştir. Ayrıca, bir dizi yeni terim tanımlanmıştır. Bunlar, internet haber sitesi, basın kartı, İletişim Başkanı ve Başkanlık, Basın Kartı Komisyonu, medya mensubu ve enformasyon görevlisi gibi.

Sosyal Medya Yasasında Basın Kartının Verilmeyeceği ve İptal Edileceği Durumlar

Basın kartı sahipleri artık ahlaki kriterlere de uymak zorundadır. Basın ahlakına aykırı davranışlarda bulunanlar, Basın Kartı Komisyonu’nun vereceği kararla basın kartını kaybedebilir.

Eğer bir basın kartı sahibi, gereken nitelikleri taşımadığı ya da bu nitelikleri sonradan kaybettiği tespit edilirse, İletişim Başkanlığı basın kartını iptal edecek. İptal edilen kartın iade edildiği tarihten itibaren bir yıl boyunca yeniden basın kartı alınamayacak.

Kanuna göre, adli sicil kaydında basın kartı verilmesine engel bir suçtan mahkum olan kişilere, bu kayıtlar silinmediği ya da yasaklanmış hakları geri verilmediği sürece basın kartı verilmeyecektir.

Yeni kanunun yürürlüğe girmesinin ardından, daha önce verilmiş olan basın kartları, belirlenen şartları sağladıkları sürece geçerliliğini koruyacaktır.

Sosyal Medya Yasasına Göre Hangi Yaptırımlar Uygulanacak?

Yeni sosyal medya yasası düzenlemeleri kapsamında, internet haber siteleri için bir dizi önemli değişiklik yapıldı. Öncelikle, bu sitelerin elektronik tebligat adresleri de kayıt altına alınmaktadır. Yayımlama faaliyetleri durdurulduğunda, Cumhuriyet Başsavcılığı iki hafta içinde site yöneticilerinden eksik veya yanıltıcı bilgileri düzeltmelerini talep edebilmektedir. Talep yerine getirilmezse, mahkeme devreye giriyor. Mahkemenin onayıyla, site için sağlanan resmi ilan, reklam ve basın kartı hakları iptal ediliyor.

İlgili Kayıtların Saklanması

Ayrıca, internet haber sitelerinin yayınladığı içerikleri iki yıl boyunca muhafaza etmeleri ve gerektiğinde Cumhuriyet Başsavcılığı’na teslim etmeleri gerekmektedir. Yargı süreçleri devam ederken, ilgili yayın kaydının saklanması zorunlu hale getirilmektedir.

Zarar gören kişiler için düzeltme ve cevap hakkı da getirilmiştir. Sorumlu müdür, düzeltme ve cevap yazısını bir gün içinde yayınlamakla yükümlü. Erişimin engellendiği veya içeriğin kaldırıldığı durumlar için, düzeltme ve cevap metni bir hafta süreyle ana sayfada görüntülenecektir.

Teslim ve muhafaza yükümlülüklerini yerine getirmeyen internet haber sitesi sorumlu müdürleri de yasal olarak sorumlu hale getiriliyor.

Bu yasal değişiklikler, internet haber sitelerinin daha düzenli ve yasal bir çerçeve içinde faaliyet göstermelerini sağlamayı amaçlamaktadır.

Halkı Yanıltıcı Bilgiyi Alenen Yayma

Bu madde, kasıtlı olarak halk arasında korku veya panik oluşturmak amacıyla yanlış bilgileri genel bir şekilde yaymayı suç kabul eder. Böyle bir durumda, 1 ila 3 yıl hapis cezası verilir. Eğer suçu işleyen kişi gerçek kimliğini gizlemişse veya bu eylemi bir örgüt adına yapmışsa, cezası yarı oranında artırılır.

Ceza Muhakemesi Kanununda Değişiklik

Ceza Muhakemesi Kanunu’nda, halkı yanıltıcı bilgi yayma suçu eklenir. Yani bu tür eylemler artık yargılanabilecektir.

İnternet Yayınlarının Düzenlenmesi Kanunu’nda Güncelleme

Sosyal medya yasası ile internet üzerindeki erişim engelleme kararlarını genişletiyor. Erişim sağlayıcılar, bu tür kararları uygulayabilmek için gerekli teknik altyapıyı oluşturmalıdır. Ayrıca, erişim engelleme kararları, içeriği sağlayan şirketin e-posta adresine bildirilebilir.

Sosyal Medya Yasası 29. Madde

Sosyal Medya Yasası Ekim 2022’de yürürlüğe girdiğinde en çok tepkiyi 29. madde almıştı. Bu maddenin revize edilmesine yönelik kamuoyunda beklenti de oluşmuştu. İfade özgürlüğü açısından muhalefet çekincelerini dile getirmişti ancak yenilenmesine yönelik herhangi bir adım henüz atılmamıştır.

Basın örgütleri ve sivil toplum kuruluşlarından yasa teklifine ilişkin tepkiler gelmişti.

Sosyal Medya Yasası 29. Madde Nedir?

Kamuoyunda “sansür” maddesi olarak bilinen ve çok tartışılan 29. madde hâlâ konuşulmaya devam ediyor. Bu madde, Türk Ceza Kanunu’na eklenmiş ve “Halkı yanıltıcı bilgiyi alenen yayma” başlığı altında düzenlenmiştir. Madde iki ana bölümden oluşuyor:

İlk Bölüm: Bu bölüm, yalan veya yanıltıcı bilgiyi kamuya açık bir şekilde yaymanın cezai yaptırımlarını belirtir. Bunda şuna bakılıyor; bu yanıltıcı bilginin amacı, toplumda korku, endişe ya da panik yaratmak mı? Bu bilgi ülkenin güvenliği, kamu düzeni veya genel sağlık gibi konularla mı ilgili? Eğer öyle ise bu eylemi gerçekleştiren kişi 1 ila 3 yıl arası hapis cezasına çarptırılır.

İkinci Bölüm: Eğer bu yanıltıcı bilgiyi yayma eylemi, kişinin gerçek kimliğini saklayarak veya bir örgüt adına yapılıyorsa, bu durumda ilk bölümde belirtilen hapis cezası yarı oranında artırılır.

Yani madde, toplumu yanıltıcı ve korkutucu bilgilerle manipüle etmenin ciddi bir suç olduğunu ve bu tür eylemlerin cezai yaptırımı olacağını belirtmiştir. Özellikle suçu daha da ağırlaştıran koşullar (örneğin, gerçek kimliği saklamak veya örgüt adına yapmak) için ekstra cezai yaptırım getirilmiştir.

Sosyal Medya Yasası 29. Madde’ye Sivil Toplum Kuruluşlarının Tepkisi

İnsan Hakları ve Mazlumlar İçin Dayanışma Derneği (MAZLUMDER) başta olmak üzere, Türkiye Gazeteciler Cemiyeti, Türkiye Gazeteciler Sendikası, Türkiye Yazarlar Sendikası ve DİSK Basın-İş, yeni yasa teklifine karşı olduklarını açıkladılar. Açıklamalara Independent Türkçe web sitesi tarafından yer verilmiştir.

MAZLUMDER’den Özgürlük Vurgusu: MAZLUMDER, yaptığı açıklamada “İfade özgürlüğü, düşünce ve inanç çeşitliliğinin temelini oluşturur” diyerek yeni yasa teklifinin temel hak ve özgürlükleri kısıtlayacağını savunmuştur. Dernek, kanunun unsurlarının belirsiz olduğunu ve bu belirsizliğin toplumu suçlu hale getireceğini vurgulamıştır.

Gazeteciler Cemiyeti: Türkiye Gazeteciler Cemiyeti ise, yasa teklifinin kabul edilmesi durumunda gazeteciliğin tamamen yasaklanabileceği uyarısında bulunmuştur.

Türkiye Gazeteciler Sendikası: Türkiye Gazeteciler Sendikası, yasa teklifinin sadece medyayı değil, toplumun her kesimini etkileyeceğini bildirmiştir. Özellikle hapis cezası getiren 29. maddeyle keyfilik riski oluşturduğunu belirtmiştir. Türkiye Yazarlar Sendikası ise, bu yasa teklifinin sadece düşünce özgürlüğünü kısıtlamakla kalmayacağını, aynı zamanda toplumsal iletişimi de olumsuz etkileyeceğini dile getirmiştir.

DİSK Basın-İş: Teklif Herkesi İlgilendiriyor: DİSK Basın-İş de yasa teklifinin sadece gazeteciler için değil, sosyal medya kullanan herkes için risk oluşturduğunu bildirmiştir. Dernek, “Twitter’dan bir haber paylaştığınızda bile mahkemeye çıkabilir, hatta tutuklanabilirsiniz” uyarısında bulunmuştur.

Babala TV’de Sosyal Medya Yasası Tartışmaları

Sunucu Oğuzhan Uğur da çok izlenen YouTube programı Babala TV’de bu konuyu ele almıştır. ‘Mevzular Açık Mikrofon’ programına katılanlar arasında Uğur Dündar, Okan Bayülgen, Ece Üner, Özlem Gürses, Candaş Tolga Işık, Haluk Levent, Cüneyt Özdemir, Taylan Yıldız ile Murat Hattatoğlu, Çağdaş Çelik ve Levent Eraslan’ın yanı sıra onlarca sosyal medya fenomeni ile avukatlar da katılmıştır.

Dört saatten fazla süren programda ifade özgürlüğü ve konuşma özgürlüğü açısından en çok 29. madde tartışılmıştır. Maddenin yoruma açık olduğu ve bu kararların kime göre yorumlanacağı üstünde durulmuştur. 

Programda ayrıca sosyal medya hesaplarında alıntı yapmanın ya da RT’lemenin de bu maddeye göre ceza alıp almayacağı tartışılmıştır. 

Özellikle Z kuşağının ‘sansür’ olarak yorumlanan sosyal medya yasasını savunmadıkları belirtilmiştir. Kanun maddelerindeki hukuk terimleri programda anlaşılır dilde anlatılmıştır.

Bundan dolayı birçok sosyal medya kullanıcısı yasayı daha iyi kavradığını belirten paylaşımlar yapmıştır.

Uluslararası Karşılaştırmalar: Diğer Ülkelerdeki Sosyal Medya Yasaları

TBMM tarafından “Yalan Haber Kavramı: Seçili Ülkelerde Parlamento Çalışmaları ve Yasal Düzenlemeler” başlıklı rapor da paylaşılmıştı.

Raporda yaklaşık 30 ülkede bir şekilde yalan haberlere yönelik müdahalelerin olduğuna dikkat çekilmiştir. Söz konusu ülkelerin başında ise ABD, Avustralya, Birleşik Krallık ve Almanya gelmektedir.

Amerika’da Veri ve Sahte Hesaplar Üzerindeki Denetim

ABD, 2017 yılında kişisel verilerin nasıl kullanıldığı konusunda teknoloji devlerine sıkı kuralar getirdi. Buna ek olarak, 2019’da sahte hesaplarla yapılan etkinlikler New York yargı sistemi tarafından yasa dışı sayıldı. Dezenformasyonun olumsuz etkilerini azaltmak için birçok eyalette sosyal medya okuryazarlığı dersleri okullara dahil edildi. Bunlarla birlikte, Dezenformasyon Yönetim Kurulu oluşturularak sahte bilgilerle mücadeleye bir yön verildi.

Avustralya’da Gençlerin Güvenliği Öncelikli

Avustralya, sosyal medya yasası kapsamında 2014’te siber zorbalığı önlemeye yönelik yasalarını yürürlüğe koydu. 2021’de hükümet, çocuk ve gençleri dezenformasyondan korumak amacıyla yeni yasa tasarısını masaya yatırdı. 16 yaşın altındaki gençler için ebeveyn izni şartı getirildi. 2022 yılında ise, şirketlerin dezenformasyonla ilgili eylemlerinin denetlenmesi için bir karar alındı.

Birleşik Krallık: Online Güvenlik Yasası

UK, dezenformasyonla savaşmak için Ulusal Güvenlik İletişim Birimi’ni kurdu. Ayrıca, “Online Güvenlik Yasası” taslağı hazırlandı, ki bu yasa sosyal medya platformlarını dezenformasyon yaymaktan sorumlu tutuyor. Yasayı ihlal eden platformlar için cezai yaptırımlar da bulunuyor.

Almanya’da Medyanın Sorumluluğu

Almanya, 2020 yılında yürürlüğe giren “Eyaletler Arası Medya Anlaşması” ile medyanın dezenformasyon konusunda daha sorumlu olmasını sağladı. Bu anlaşma, medya kuruluşlarına yükümlülükler getiriyor ve bu yükümlülükleri yerine getirmeyenlere karşı yasal işlem başlatılabiliyor.

Sosyal Medya Yasası ile Çocukların Korunması

“Ayrıştırılmış hizmet” konsepti ile çocuklar için özel olarak tasarlanmış uygulamalar sayesinde, çocukların yasa dışı, etik olmayan veya zararlı içeriklere erişimi engellenecektir. Bu hizmetler, çocukların görmemesi gereken görsel, işitsel ve yazılı içeriklerden korunmalarını sağlayacaktır.

Erişim Sağlayıcıları Birliği, ailelerin ve gençlerin internetin olumsuz yönleri hakkında daha bilinçli olmaları için ekstra görevler alacaktır. Bu görevler, çocukları ve aileleri, internetin güvenli kullanımı hakkında eğitmeyi içerecektir.

Sosyal Medya Yasasının Olası Etkileri

29. Madde tartışmaları devam etse de, kanunda sosyal medya platformları için de ağır yaptırımlar söz konusu.

Yeni yasa ile sosyal medya şirketleri, yanlış veya tehlikeli bilgi yayan kullanıcıların kimlik bilgilerini resmi kurumlarla paylaşmak zorunda olacaklar. Eğer bu tür bilgileri paylaşmazlarsa, sitelerine erişim zorlaşacak. Ayrıca, problemli bir içerik veya hashtag kaldırılmazsa, şirket suçlu sayılacak. Bu düzenlemeler sadece sosyal medya için değil, WhatsApp gibi mesajlaşma hizmetleri için de geçerli. Eğer şirketler bu kurallara uymazlarsa, yıllık gelirlerinin yüzde 3’ü kadar para cezası alabilirler veya reklam yapmaları yasaklanabilir.

Sosyal Medya Yasası Maddeleri – Kısa Kısa Açıklama

Şimdi gelin son olarak Sosyal Medya Yasası maddelerini tek tek kısa bir şekilde inceleyelim:

• Girizgahta, “Bu Kanunun amacı, basın özgürlüğü ve bu özgürlüğün kullanımı ile basın kartına ilişkin usul ve esasları belirlemektir.” ifadeleri kullanılmaktadır. (Madde 1)
• Ayrıca, “Basın kartı düzenlenmesi bakımından basın kartı talep eden medya mensupları ve enformasyon görevlileri bu Kanun kapsamına dâhildir.” denmektedir.
• İlk madde, Basın Kanununun amacını ve kimlerin (gazeteci, medya çalışanları) bu kanun kapsamına girdiğini belirtmektedir. Ayrıca, internet haber sitelerinin de bu kanun kapsamına alındığını söylemektedir.
• Bu yasa ile Basın Kanununun kapsamını genişletmektedir. İnternet haber siteleri, karikatüristler ve görsel-işitsel içerik üreticilerini de dahil etmektedir. (Madde 2)
• İnternet haber sitesi işletiyorsanız, ziyaretçilerin kolaylıkla ulaşabileceği bir yerde iletişim bilgilerinizi ve diğer önemli detayları göstermeniz gerekmektedir. (Madde 3)
• Basın Kanunu’nun 7. Maddesi de Sosyal Medya Yasası kapsamında güncellenmiştir. Artık Basın Kanunu kapsamındaki tüm kurumlar, elektronik posta adreslerini de açıkça belirtmek zorundadır. (Madde 4)
• Eğer bir internet haber sitesi yanlış veya eksik bilgi yayınlarsa, Cumhuriyet Başsavcılığı siteye iki hafta içinde bu durumu düzeltmesi için bir talepte bulunacaktır. (Madde 5)
• İnternet haber sitelerinin yayınladığı içerikleri iki yıl boyunca saklaması ve yargı mercileri talep ettiğinde bu kayıtları teslim etmesi gerekmektedir. (Madde 6)
• İnternet haber siteleri, zarar gören kişilere düzeltme ve cevap hakkı tanımalı ve bu cevabı en geç bir gün içinde yayınlamalıdır. (Madde 7)
• Kanunun başlığı ve içeriği, internet haber sitelerinin de yükümlülüklerini yerine getirmesi gerektiğini belirtiyor. (Madde 8)
• Yasa kapsamında, internet haber sitelerinin de basılı eserler gibi değerlendirileceğini belirtmektedir. (Madde 9)
• Basın kartı almak isteyenler için kartın türleri ve kimlere verileceği açıklanmıştır. Mesela, Türk vatandaşı medya mensuplarına, yabancı medya mensuplarına veya yurt dışında çalışan Türk gazetecilere farklı türde basın kartları verilebilir. (Madde 10)
• Basın kartı başvurusu, niteliği ve türleri belirtilmiştir. (Madde 11)
• Basın kartı almak isteyenlerin belli bir eğitim seviyesine sahip olmaları, belirli suçları (terör gibi) işlememiş olmaları ve medya dışında ticari faaliyetlerde bulunmamaları gerektiği bildirilmiştir. (Madde 12)
• Yabancı medya çalışanları basın kartı alabilmek için belirli şartları karşılamalıdır: Görevli olduğunu belgelemeliler, çalışma izinleri olmalı, Türkiye’deki büyükelçilikten veya konsolosluktan bir takdim mektubu almalılar. (Madde 13)
• Komisyon 19 üyeden oluşmaktadır ve farklı kesimleri temsil eder. Üyelerin görev süresi 2 yıldır. Komisyon, başvuru sahibinin niteliklerini değerlendirir ve basın kartı verip vermeyeceğine karar verir. (Madde 14)
• Eğer basın kartı sahibi belirtilen şartları karşılamıyorsa veya sonradan kaybederse, kart iptal edilir. (Madde 15)
• Kart iptal edildiğinde, bir yıl boyunca yeni bir kart verilmez. Bazı özel durumlar için farklı kurallar uygulanabilir. (Madde 16)
• Basın kartlarının şekli, şartları ve diğer konular bir yönetmelikle düzenlenecektir. (Madde 17
• Yeni yasal yükümlülükler, bu maddenin yürürlüğe girmesinden itibaren üç ay içinde yerine getirilmelidir. (Madde 18)
• Basın-İlan Kurumu’nun üye yapısı ve çalışma şekli değiştirilmiştir. Resmi ilan ve reklam verilebilecek gazeteler ve internet siteleri her ay duyurulacaktır. (Madde 19 ve 20)
• Sosyal Medya Yasasında, internet haber siteleri için resmi ilan ve reklamlar konusunda yeni bir kısım eklenmiştir. Bu maddeler genellikle basın kartı almayı ve korumayı, basın etiği ve yasal yükümlülükleri düzenlemektedir. Ayrıca, yabancı medya mensupları için özel hükümler içermektedir. (Madde 21)
• Basın yoluyla yapılan resmi ilanların artık sadece gazete ve dergilerle sınırlı olmayacağını, internet haber sitelerinde de yayınlanabileceğini belirtilmektedir. Ayrıca, bu tür ilanlarla ilgili itiraz süreci ve yargılama usulü de açıklanmıştır. (Madde 22)
• İnternet haber sitelerinin resmi ilan ve reklam yayınlaması durumunda taşımaları gereken vasıflar ve sorumluluklar konusunda bir yönetmelik çıkarılacağını belirtiyor. (Madde 23)
• Sosyal sigortalar ve genel sağlık sigortasına dair yasal düzenlemelerde bazı ibareler değiştirilmiştir. “14 sayılı Cumhurbaşkanlığı Kararnamesine” ibaresi, “9/6/2004 tarihli ve 5187 sayılı Basın Kanuna” şeklinde değiştirildi. Aynı şekilde, “Basın Kartı Yönetmeliğine” ibaresi de “Basın Kanuna” şeklinde güncellenmiştir. (Madde 24)
• İcra ve iflas kanununda, ilanların nasıl yapılacağı, ne tür ilanların gazete veya internet sitesinde yayınlanacağı gibi konular düzenlenmiştir. (Madde 25)
• Sosyal Medya Yasasında, devlet ihale kanununda değişiklikler yapılmıştır. İhale ilanlarının gazeteler dışında internet haber sitelerinde de yayınlanabileceği belirtilmiştir. (Madde 26)
• Kamu ihale kanunu ile ilgili değişiklikler belirtilmiştir. İhale ilanlarının artık bir gazete ve bir internet haber sitesinde de yayınlanması gerektiği bildirilmiştir. (Madde 27)
• Basın Kanunu’nda çeşitli değişiklikler yapılmıştır. “Basılmış eserler” ibaresinden sonra “veya internet haber siteleri” ifadesi eklenmiştir. (Madde 28)
• Yeni bir madde eklenmiştir ve halkı yanıltıcı bilgi yayma eylemi suç olarak kabul edilmiştir. (Madde 29)
• Ceza Muhakemesi Kanunu’nda değişiklik yapılmış ve “Halkı yanıltıcı bilgiyi alenen yayma” suçu eklenmiştir. (Madde 30)
• İnternet ortamında yapılan yayınlar ve bu yayınlar yoluyla işlenen suçlarla mücadele edilmesi hakkında kanunda değişiklikler yapılmıştır. (Madde 31)
• İnternet üzerinde erişimin engellenebileceği suç türleri (katalog suçlar) artırılmıştır. Aynı zamanda, Bilgi Teknolojileri ve İletişim Kurumu (BTK) Başkanı’nın, bir internet sitesine erişim engelleme kararı verme yetkisi genişletilmiştir. Artık bu yetki, internet sitesinin Türkiye içinde veya dışında olmasına bakılmaksızın, tüm katalog suçları için geçerli olacaktır. (Madde 32)
• 5651 sayılı Kanun’un 9. Maddesinde teklif ile yalnızca dokuzuncu fıkra için itiraz mekanizması düzenlenmiştir. Ancak, Anayasa Mahkemesi bu maddeye dair birçok yönüyle anayasaya uygun olmadığını belirleyen bir karar vermiştir. ve bu kararı, gerekli düzenlemelerin yapılması için Türkiye Büyük Millet Meclisi’ne (TBMM) göndermiştir. Fakat, bu teklifte Anayasa Mahkemesi’nin belirttiği sorunları çözecek herhangi bir öneri yer almamaktadır. (Madde 33)
• Sosyal medya platformlarının Türkiye’de temsilcisinin olması, temsilcinin yetkileri ve platformların raporlama yükümlülükleri detaylı bir şekilde açıklanmıştır. Ayrıca, çeşitli suçlar ve cezalar tanımlanmıştır. (Madde 34Daha önce temsilci atanmış sosyal ağ sağlayıcılar için 6 aylık bir süre verilmiştir. Süre içinde yükümlülükler yerine getirilmezse cezai yaptırımlar uygulanacak. (Madde 35)
• Elektronik haberleşme kanunu güncellenmiştir. “Şebekeler üstü hizmet” ve “şebekeler üstü hizmet sağlayıcı” tanımları eklenmiştir. (Madde 36)
• Şebekeler üstü hizmet sağlayıcılar için yetkilendirme ve yükümlülükler tanımlanıyor. (Madde 37)
• Şebekeler üstü hizmet sağlayıcılar için idari para cezaları ve internet trafiği bant genişliğinin daraltılması gibi yaptırımlar belirlenmiştir. (Madde 38)
• Kanunun ne zaman yürürlüğe gireceği ve kim tarafından yürütüleceği belirtilmiştir. Bu kanun hükümlerinin Cumhurbaşkanı tarafından yürütüleceği açıklanmıştır. (Madde 39 ve 40)

Sonuç

Sosyal Medya Yasası (Dezenformasyon Yasası) konusu manşetlerde tazeliğini korumaya devam ediyor. Resmi Gazete’de yayımlanan bu yasa, dezenformasyon ve yanıltıcı bilgi yayma konularında bir dizi tedbir getiriyor.Yasa, 29. Madde ile yanıltıcı veya yanlış bilgi paylaşan kişilere üç yıla kadar hapis cezası verilmesini mümkün kılıyor.

Birçok eleştirmen yasanın sosyal medya ve basın özgürlüğüne darbe vurduğunu iddia ediyor. Sanatçılar, gazeteciler ve sosyal medya fenomenleri de bu yasanın ucunun açık olduğunu savunuyor. Özellikle sosyal medya platformlarında ‘yanlış’ bir haberi paylaşan kişilerin de bu yasa kapsamında ceza alıp almayacağı da bazı kesimler tarafından tartışılmaya devam ediyor. Bu kararların neye göre verileceği konusunda endişe sürüyor.

Öte yandan internet siteleri ve platformlar için içerik kaldırma kararı verilebilecek. Yani, tek bir karar tüm platformları etkileyecek; her biri için ayrı kararlar alınmasına ihtiyaç duyulmayacak.

Sosyal medya şirketleri, Türkiye’de bir ofis açmak ve yerel bir temsilci atamak zorunda olacak. Eğer temsilci bir birey olursa, bu kişinin Türkiye’de yaşaması ve Türk vatandaşı olması gerekecek.

Sosyal Medya Yasası bu bağlamda ifade özgürlüğü ile ilgili tartışmaların hedefi olmaya devam ediyor.

Sosyal Medya Yasası ile ilgili Sıkça Sorulan Sorular: